سخن‌گفتن از دنیای هنر، اعداد و ارقام را برنمی‌تابد؛ اینکه چه تعداد آثار هنری خلق شد یا آمارهای مختلف برگزاری نمایشگاه‌ها و گالری‌ها. مسلما این اتفاقات می‌تواند تأثیرگذار باشد، اما نکته مهم این است که سال گذشته عرصه هنرهای تجسمی تا چه اندازه تحرک داشته و آیا توانسته گام‌های استواری بردارد یا آنکه قدم‌های کوچکی برداشته است؟
ارزیابی هنرمندان از سال‌های گذشته، متفاوت است و برخی، خبر از فعالیت‌های امیدوارکننده می‌دهند و بعضی نیز از افول و رکود سخن می‌گویند اما هرچه هست هنرهای تجسمی مانند بسیاری از هنرهای دیگر در طول سال‌های گذشته و به‌ویژه در سال گذشته عرصه اتفاقات متفاوت بود. حضور در بازارهای جهانی، برگزاری جشنواره‌های دولتی و همچنین برگزاری اکسپوهای خصوصی- همه این اتفاقات- می‌تواند تأثیری غیرقابل انکار در عرصه هنرهای تجسمی داشته باشد. اما هنرمندان این عرصه از جنبه‌های مختلف یک‌سال فعالیت را مورد توجه قرار دادند؛ فعالیتی که خیلی زود به کارنامه بدل شد و شاید قضاوت درست در مورد آن به زمان بیشتری نیاز داشته باشد.
سالی که گذشت شاید برای هنرمندان و هنر، سال خوب و پرباری نبوده و شاید بهتر باشد عمیق‌تر به این حیطه توجه شود. به همین مناسبت به سراغ چند تن از هنرمندان صاحب‌نام عرصه تجسمی رفتیم تا از حال و احوال و اوضاع هنری که در سال88 اتفاق افتاد بیشتر جویا شویم و ارزیابی آنها را در خصوص فراز و نشیب‌های هنری به پرس‌وجو بنشینیم.
* منوچهر معتبر، از پیشکسوتان نقاشی این‌چنین ابراز نظر کردن: در سالی که گذشت کار فرهنگی و هنری‌ای که در خور ستایش باشد در عرصه هنری انجام نگرفت چنانکه در مورد برگزاری جشنواره‌ها نیز باید متذکر شوم که تمام گروه‌ها به دلیل مناسب‌نبودن اطلاع‌رسانی و فراخوان‌ها در این گردهمایی شرکت نداشتند. باید اضافه کنم که جشنواره‌های امسال به نوعی صرفا در بخش دولتی تشکیل شد و ارتباطی با جشنواره‌های برپاشده در 3دهه گذشته نداشت. به طور کلی باید بگویم اعتمادها به نوعی از بین رفته و برنامه‌ای ثابت برای آن وجود ندارد و نوع قضاوت‌ها و جوایز اهدایی نیز در هاله‌ای از ابهام فرو رفته. اخیرا نمایشگاهی برپا شد با نام نمایشگاه دانشجویی که در اوایل اسفندماه همین سال در موزه امام علی جریان داشت و برای ژوژمان آثار از ما دعوت کرده بودند. وقتی در جلسه حاضر شدیم شاهد بودیم که همه کارها انجام شده بود و موضوعات از قبل داده شده بود و کارهای عرضه‌شده آنچنان تخصصی نبود که بتواند برای دانشجو الگو باشد.
در این نمایشگاه که با عنوان دانشجویی برپا شده بود آثار آماتور و حرفه‌ای با هم قاطی بودند و این در حالی است که کارهای دانشجویی باید براساس آموزش و بیسیک آموخته‌شده از سوی دروس عملی باشد، به نوعی که دانشجو کاری را اصولا خلق نمی‌کند بلکه به صورت تجربی آموخته‌هایش را اجرا می‌کند و شاید نتواند از اثرش دفاع کند. ولی در این نمایشگاه شاهد بودیم که در کنار این آثار کارهایی قرار گرفته بود که شرکت‌کنندگان آن خارج از حیطه دانشجویان بودند و به صورت آزاد شرکت کرده بودند و آثار آنها دارای ساخت‌وسازهای عمیقی بود و حتی اجرای بسیاری از آنها نیز مربوط به گذشته بود و امکان نداشت بتوان آنها را از نظر گذراند و در نهایت هم نمی‌شد که در میان این آثار قضاوت عادلانه‌ای انجام داد. به هر حال این نمایشگاه با تمام انتقادات وارده به انتها رسید و برترین‌هایش انتخاب شدند و تعدادی از آثار هم به بخش اینترنشنال برای نمایش بین‌المللی فرستاده شدند. البته ما در انتخاب آثار، کارهایی را انتخاب کردیم که اساس و پایه صحیحی داشتند.
گفتنی است سال گذشته نمایشگاه دانشجویی در رشته طراحی برگزار شد که براساس برنامه‌ای درست و دقیق شکل گرفته بود. این بخش برای دانشجویان به دلیل یکدست‌بودن شرکت‌کنندگان از لحاظ سطح کاری و علمی آنها بسیار مثمرثمر بود. در مجموع باید افزود که سال 88 شرایطی در جامعه به وجود آمده بود که به این مسائل زیاد اهمیت داده نشد و نتیجه‌ای هم در بر نداشت. این در حالی است که برای پیشرفت سطح هنری کشور و سطح علمی و عملی دانشجویان این رشته باید جلسات پرسش و پاسخی در خصوص آثار به‌نمایش‌درآمده و جشنواره‌ها برگزار شود تا در این میان راهی روشن و درست برای دانشجویان به وجود آید. موضوع دیگری که باید به آن اشاره کنم در مورد بازار آثار هنری است که در سال گذشته به دلیل بالا رفتن قیمت‌ها بازار بدی داشتیم تا جایی که بسیاری از هنرمندان مشتریان داخلی را هم حتی از دست دادند.
* حمید الله‌رضایی، مجسمه‌ساز و عضو هیأت علمی دانشگاه تهران ارزیابی‌اش از سال گذشته را اینگونه عنوان کرد: مجسمه‌سازان در ایران اکثرا از نسل جوان هستند و شاید قدیمی‌ترین آنها مربوط به فارغ‌التحصیلان سال‌های 72-71 باشند که در مجموع شاید تعداد آنها به هزار تن هم نرسد؛ از این‌رو وقتی ما با دومین حضورمان در جشنواره تجسمی روبه‌رو شدیم با وجود کاستی‌ها و ضعف‌های موجود و به دلیل نوپابودن، این اتفاق شروع خوبی داشت و ذهنیت ما را برآورده کرد و از این جهت که نسل جوان در این عرصه پیشگام است در خور توجه است.
همچنین وجود شکل‌های تازه‌ای از کار نشان‌دهنده نگاه تازه این نسل است که نسل بعد از انقلاب هستند و این، خود پاسخگوی نیازها و دیدگاه‌های زمان خود است. اگر به این حرکت یعنی برگزاری جشنواره‌ها و نمایشگاه‌های سالانه ادامه دهیم می‌تواند در نوع خود حرکتی مثبت و مثمرثمر باشد و هر چقدر این گردهمایی‌ها و نمایشگاه‌ها در این شاخه هنری بیشتر شود هنرجویان و هنرمندان تشویق شده و رغبت بیشتری برای فعالیت در این عرصه پیدا می‌کنند و در این شرایطی که این همه در مورد حفظ هویت‌ها صحبت می‌شود این قضیه می‌تواند با گسترش صحیح، جامعه را به حقیقتی که باید سوق دهد.
در خصوص نوع آثار هنرمندان در جشنواره‌های اخیر باید بگویم که به دلیل فرهنگ معنی‌گرایی در کشورمان آثار عرضه شده در فرم‌های مفهومی است. کار مجسمه‌سازی به دلیل مخارج بالایی که دارد نیاز به حمایت دولتی دارد و این اتفاق باید بیفتد. همچنین بخش خصوصی باید فعالیت بیشتری داشته باشد. به طور مثال اکسپوی دبی توانست مقداری از لحاظ مالی به مجسمه‌سازها کمک کند چنانکه در این اکسپو بیشترین فروش از آن مجسمه‌سازی بود ولی به دلیل محدودیت و عدم تبلیغات مناسب در این حیطه نیاز به کارهای شایسته‌تری در این زمینه احساس می‌شود. عرصه هنرهای تجسمی با تمام زیبایی‌ها و تلخی‌ها، یک‌سال فعالیت را از سر گذراند. در سال گذشته دومین جشنواره بین‌المللی هنرهای تجسمی برگزار شد. همچنین «هفت‌نگاه» دوباره فعالیتش را آغاز کرد. امیدهای بسیاری در سال گذشته در عرصه هنرهای تجسمی جلوه کرد. در عین حال ناکامی‌هایی نیز گریبان آن را گرفت. اما هنر همچنان پویاست و گام‌های جدی‌اش را به سوی آینده برمی‌دارد.
* هنرمند صاحب‌نام دیگری که به سراغش رفتیم آیدین آغداشلو بود که در یک‌سال اخیر او را کمتر در مجامع هنری دیده‌ایم. وی که اوضاع حاکم بر سیاست‌های هنری را بسیار نابسامان می‌داند ضعف‌ها و نقایص این عرصه را آن‌قدر وسیع دیده که صحبت راجع به این موضوع را مناسب ندانست و مجالی دیگر را وعده داد تا شاید بتوانیم گوشه‌ای از این ناملایمات هنری را به درد دل بگذاریم.
* جلیل جوکار، از هنرمندان نگارگر کشورمان در خصوص ارزیابی امسال از هنر نگارگری و اتفاقات و پیشرفت‌هایی که در این خصوص در کشور انجام گرفته گفت: روند هنرهای تجسمی در سالی که گذشت با شتاب فزاینده‌ای پیشرفت کرده است چنانکه در هفتمین دوسالانه نگارگری آثار خوبی به نمایش گذاشته شد یا در جشنواره فجر آثار به‌نمایش‌درآمده در حد فوق‌تخصصی و بسیار چشمگیر بود که ما این رشد و پیشرفت را در عرصه‌های دیگر هم تا حدی شاهد بودیم. در خصوص سایر برنامه‌ها بهتر است به 4 بی‌ینال نگارگری دیگری که مابین فجر اول و دوم برگزار شد نیز اشاره کنیم که این گردهمایی‌های هنری باعث شده که آثار هنرمندان این رشته از لحاظ کمی و کیفی رشد فزاینده‌ای داشته باشد که ضمن تشکر از هنرمندان و متولیان این عرصه هنری آرزومندیم شاهد رشد و شکوفایی بیشتری در این زمینه در کشورمان باشیم.
* استاد امیرخانی که از پیشکسوتان خوشنویسی در کشورمان است در پاسخ به سؤال‌مان گفت که تمام صحبت‌ها و درخواست‌ها به شخص رئیس‌جمهور گفته شده و صحبت بیشتر شاید برداشت سوء ایجاد کند؛ از این جهت ما منتظر نتیجه گفت‌وگوها در این زمینه هستیم.
